Wolność może mieć dla człowieka różny wymiar. Może być to wolność psychiczna i fizyczna. Może oznaczać możność wyrażania swoich poglądów, podejmowania decyzji, to również poczucie wewnętrznej wolności ducha, nawet w zniewoleniu. Wolność dla człowieka jest swobodą pod każdym względem.
W „Dziadach cz. III“ widzimy młodych Polaków więzionych w wileńskim więzieniu. Jednym z nich jest Gustaw - Konrad, (Prolog) który marzy o wolności, próbując zdefiniować samo marzenie i pamięć, ustalając zależności między nimi. Wolność jest jego przeznaczeniem, o czym mówi Anioł. Jednak nie do końca może on uwierzyć w szczęście wolności, które jest to pojęciem nie do realizacji w sytuacji zniewolenia młodzieży przez carski aparat i prześladowanie senatora Nowosilcowa.
Ale wolność to nie tylko swoboda fizyczna, ale przede wszystkim psychiczna. Dla bohatera- poety, to swoboda myśli i słowa oraz tworzenie dla tych, którzy rozumieją jego pieśni. Poezja jest więc przestrzenią wolności dla Gustawa.
Natomiast dla jego współwięźniów pojęcie wolności łączy się nieodzownie z opuszczeniem więzienia i prawem do normalnego życia. Marzenie o wolności jest nadrzędną myślą członków tajnych Towarzystw i determinuje rozmowy więźniów w scenie I. Jednakże historia Cichowskiego opowiadana przez Adolfa w przestrzeniach warszawskiego salonu potwierdza myśl, że wolność to nie tylko swoboda przestrzeni, ale prawo do bezpiecznego życia. Cichowski opuściwszy mury celi nie powrócił bowiem do dawnego funkcjonowania, zniszczony fizycznie i psychicznie. Żył w ciągłym osaczeniu i strachu.
(Napisz zakończenie)
