Tekst 1. O filozofii Sokratesa
Sokrates, podobnie jak sofiści i większość ludzi jego epoki, zajmował się tylko człowiekiem.
W człowieku zaś interesowało go jedynie to, co uważał za najważniejsze, a zarazem mogące być
przedmiotem reformy i ulepszenia: Zajmował się - jak podaje Arystoteles - jedynie sprawami
etycznymi, całą zaś przyrodą nie zajmował się wcale". [...]
Cnota była starodawnym pojęciem Greków, ale rozumiana była ogólnikowo, jako tężyzna życiowa,
dzielność, sprawność w spełnianiu zawodowych czynności. Jeszcze sofiści tak rozumieli cnotę
i stwierdzali, że jest to zaleta całkowicie względna, różna dla mężczyzny i dla kobiety, młodzieńca
i dojrzałego męża. [...] Sokrates [...] wskazał na zalety, które są [...] [wspólne] dla całego rodu
ludzkiego: sprawiedliwość, odwaga czy panowanie nad sobą są zaletami zawsze i wszędzie. [...]
Prawa dotyczące cnoty moralnej są ,niepisane", w kodeksach ich nie ma; niemniej są trwalsze od
pisanych. Wywodzą się bowiem z samej natury rzeczy, a nie są z ustanowienia ludzkiego: jakże
mogłyby być ustanowione, skoro są powszechne, jednakowe dla wszystkich ludzi - wszak (tak
rozumował Sokrates) wszyscy ludzie nie mogli zejść się razem i ustanawiać praw. [...]
powszechność była zasadniczą cechą cnoty w jej nowym znaczeniu.
Źródło: W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. I: Filozofia starożytna i średniowieczna, Warszawa 1990, s. 73.
Tekst 2. O dwóch rodzajach praw
Problem prawa naturalnego nie jest kwestią nową [...]. Jego istotnym wyznacznikiem jest
świadomość współobecności w świecie naszego doświadczenia dwóch porządków - porządku
praw tworzonych i wprowadzanych przez ludzi oraz porządku praw niezmiennych, koniecznych,
boskich [...]. Świadomość współistnienia owych dwóch odmiennych porządków prawa jest czymś
tak oczywistym, że znalazło to chyba wyraz we wszystkich językach naszego kręgu kulturowego.
Sam język, rozróżniając prawo i ustawę [...], informuje nas, z jednej strony, o regulach
postępowania, których istotną cechą jest bezpośrednie odniesienie do tego, co prawe
i sprawiedliwe [...], z drugiej - o takich [regulach], których istotny sens polega na ustanowieniu ich
przez człowieka.
Źródło: Z. Stawrowski, Wokół idei wspólnoty, Kraków 2012, s. 37-38.
1.1. Wyjaśnij, na czym polega różnica w poglądach sofistów i Sokratesa na temat tego,
czym charakteryzuje się cnota.
1.2. Rozstrzygnij, czy w myśli Sokratesa jest obecny podział prawa na dwa rodzaje, który
został przedstawiony w tekście 2. Uzasadnij odpowiedź.
Wskazówki
1.1. Twoim zadaniem jest porównanie poglądów starożytnych myślicieli na temat cnoty. Do tej
problematyki odnosi się tekst 1. Odszukaj w nim sformułowania dotyczące tez stawianych przez
sofistów i Sokratesa. Zwróć uwagę, że w tekście wyszczególnioną zarówno dobra uznawane
za cnotę, jak i cechy przypisywane samej cnocie. Musisz przedstawić tylko ten drugi aspekt
zagadnienia. Pamiętaj, aby w odpowiedzi odwołać się zarówno do przemyśleń Sokratesa,
jak i do poglądów i sofistów.
1.2. Aby wykonać to polecenie, musisz porównać informacje zawarte w obu przeczytanych
fragmentach. W tekście 2. zwróć uwagę na charakterystykę dwóch rodzajów prawa. Pierwszy
z nich obejmuje prawa „tworzone i wprowadzane przez ludzi", natomiast drugi - prawa „ko-
nieczne, niezmienne i boskie". Sprawdź, czy w tekście 1. znajdują się informacje wskazujące
na to, że Sokrates stosował rozróżnienie oparte na podobnych kryteriac