Zadanie: 3. Zapoznaj się z fragmentem tekstu historycznoliterackiego i przedstaw swoje stanowisko wobec takiej interpretacji motywu wody w Potope. Uzasadnij swoją opinię
Tekst:
Heraklitejska metaforyzacja dziejów nader często pojawia się w analizowanych tu powieściach - Począwszy od tego, że ogień i woda to żywioły jęte w tytułach dwóch pierwszych części Trylogi Mimo to Sienkiewicz nie stosuje tej symboliki konsekwentnie, wykorzystując tę samą figure do diametralnie ródnych oznaczeń. Najazd szwedzki nazwany potopem" staje się pod działaniem języka czymś więcej niż militarną agresje, metafora czyni zeń instrument Bożego gniewu. Łatwo zauważy, że wody potopu to nie tylko Szwedzi i cała reszta wrogów Rzeczypospolitej, ponieważ oni sami także podlegają niebezpieczeństwu bycia pochłoniętym przez groźne,wody". Janusz Radziwill czuje na przykład, że jakieś fale nieznane wzbierały kolo niego, płynęły z hukiem, loskotem, napływały coraz bliżej, piętrzyły się coraz straszniej, a on rozumiał, że utonąć musi, že utonęłoby w tym ogromie takich stu jak on". Zwiększający się opór szlachty sprawia, że Szwed tonął w tej liczbie jako w rzece wezbranej". Sakowicz lęka się, że partyzantka szlachecka wraz z oddzialem Babinicza zaleje Taurogi jak powód". Zakres metafory.potopu" jest zatem szerszy niż oznaczenie kataklizmu najazdu szwedzkiego. Skoro pojawia się w tekście również do oznaczenia narastającej sily polskiego oporu, to znaczy, że potop" jest nazwą żywiołu dziejowych zmian, które dotykają każdego uczestnika histori i wyrażają jej kaprylny bieg. [-]
Analiza fragmentów języka symbolicznego tych powieści wskazuje [...] na jego niewspółbieżność lub wręcz obcość wobec fabuły zmierzającej do krzepiącego zakończenia. [-] Niespójność wymienionych poziomów tekstu stanowi natomiast wartość intelektualną tych, z pozoru prostych opowieści. Pokazuje bowiem pisarza, którego pogląd na dzieje jest znacznie bardziej skomplikowany, niż można by się spodziewać u autora romansów historycznych, który upiera się, aby wbrew rosnącym klopotom z adaptowaniem historii w literaturze nie oddać pola sceptycyzmowi bądź poznawczemu minimalizmowi pozytywistycznej historiografii
Ryszard Koziolek, Ciała Sienkiewicza. Studia o płci i przemocy, Wolowiec 2018, s. 495-503.